Сол тарихи сәттен бастап әлемнің 200-ге жуық елі Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мүшелері болды.
Дүниежүзілік денсаулық күнін жыл сайын өткізу 1950 жылдан бастап дәстүрге айналды. Бұл күнгі іс-шаралар адамдарға денсаулықтың олардың өмірінде қаншалықты маңызды екенін түсіну үшін өткізіледі. Жыл сайын Дүниежүзілік денсаулық күні планетаның Денсаулық сақтау саласындағы жаһандық мәселелерге арналады және әртүрлі ұрандармен өтеді.
2023 жылғы Дүниежүзілік денсаулық күнінің тақырыбы – «Баршаға денсаулық».
Денсаулыққа құқық адамның негізгі құқықтарының бірі болып табылады. Әрбір адам кез келген уақытта және кез келген жерде қаржылық қиындықтарға тап болмай, өзіне қажетті медициналық көмекті алуға мүмкіндігі болуы тиіс.
ДДҰ бағалауы бойынша, экологиялық сипаттағы алдын алуға болатын себептер жыл сайын әлемде 13 миллион адамның өмірін қиады. Қауіпті тамақ өнімдері біздің планетамызда жыл сайын шамамен 2 миллион адамның, негізінен балалардың өлімімен байланысты. Патогендік бактериялар, вирустар, паразиттер немесе тағамдағы химиялық заттар диареядан қатерлі ісікке дейінгі 200-ден астам аурудың себебі болып табылады.
ДДҰ-ның пайымдауынша, біз барлығына таза ауа, су және азық-түлік қол жетімді болатын Әлем құруымыз керек, онда экономика денсаулық пен әл-ауқат қызметіне қойылады, онда қалалар толыққанды өмір сүруге жарамды болады және адамдар өздерінің және планетаның денсаулығына жауапкершілікпен қарайды.
Өздеріңіз білетіндей, денсаулық-бұл физикалық ақаулар мен аурулардың болмауы ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік, физикалық және психикалық әл-ауқаттың жиынтығы. Жалпы адам мен қоғамның денсаулығы көптеген әлеуметтік, табиғи және биологиялық факторларға байланысты және тіршілік ету ортасы, тұқым қуалаушылық, өмір салты және медициналық көмек алу мүмкіндігімен анықталады.
Адамның денсаулығы, ең алдымен, өзіне байланысты. Уақтылы алдын алу, салауатты өмір салты, өзіне және айналасындағыларға жауапкершілікпен қарау, денсаулық пен қоршаған ортаға зиян келтірмейтін тауарлар мен қызметтерді таңдау, мұның бәрі денсаулық пен ұзақ өмір сүрудің, аурулардың алдын алудың қажетті шарттары болып табылады.
Денсаулықты сақтау мен нығайтудың маңызды құрамдас бөліктері:
– тұрақты физикалық белсенділік және салауатты өмір салты;
– дұрыс тамақтану.
Физикалық белсенділіктің жеткіліксіздігі қатерлі ісік, қант диабеті, жүрек ауруы сияқты көптеген жұқпалы емес аурулардың себептерінің бірі болып табылады. Физикалық белсенділік кез-келген қозғалыс түрін қамтиды, ол серуендеу, би, ойын, спорт. “Қозғалыс – бұл өмір”деп бекер айтылмаған.
Қазіргі уақытта семіздіктің таралуына байланысты әр түрлі жастағы адамдарда олардың денсаулығында жағымсыз ауытқулар бар.
Тамақтануға қатысты келесі ұсыныстар бар:
– дұрыс энергия алмасуды және салауатты салмақты сақтау;
– қаныққан майларды тұтынудан қанықпаған майларға ауысу (балық, зығыр тұқымдары, жаңғақтар, күнжіт және зығыр майы және т. б.);
– транс май қышқылдарын тамақтандырудан шығару;
– диетада жемістерді, көкөністерді, бұршақ дақылдарын, жаңғақтар мен дәнді дақылдарды тұтыну үлесінің артуы;
– қант пен тұзды тұтынуды шектеу, тек йодталған тұзды жеу.
Мүмкіндігінше сау болу үшін ДДҰ мыналарды ұсынады:
– белсенді өмір салтын ұстану. Отырықшы жұмыс аптасына кемінде 150 минут орташа немесе 75 минут қарқынды физикалық белсенділіктен кейін физикалық күш салумен өтелуі керек;
– дұрыс тамақтану. Диетада күніне кемінде 400 г көкөністер мен жемістер, дәнді дақылдар, ет – оның майсыз сорттары, жаңғақтар, кептірілген жемістер болуы керек. Тұз, қант, майларды шектеу керек. Өнімдерді аспаздық өңдеу әдісі ретінде бумен пісіруді, бұқтыруды, пісіруді таңдаған дұрыс. Тұзды тұтынуды шектеу өте маңызды-күніне 5 г-нан аспайды;
– өзіңізді психоэмоционалды шамадан тыс жүктемелерден қорғаңыз және стресстік жағдайлардан аулақ болыңыз;
– еңбек пен демалыстың тепе – теңдігін сақтаңыз, ұйқыға жеткілікті сағат беріңіз-кем дегенде 7-8-ден-денені толық қалпына келтіру үшін.
– зиянды әдеттерден, ең алдымен темекі шегуден және алкогольді асыра пайдаланудан бас тарту.
